Ngày 14-05-2025
Ngay sau khi nhậm chức Tổng thống thứ 47, Donald Trump đã ký sắc lệnh hành pháp nhằm chấm dứt quyền công dân tự động cho người sinh ra tại Mỹ, còn gọi là birthright citizenship. Đây là cam kết lâu nay của ông, nhưng việc thực thi đang gặp nhiều thách thức pháp lý. Sau khi bị các tòa án cấp dưới chặn lại, Tòa án Tối cao sẽ xem xét vụ việc trong thời gian sắp tới.
Tổng thống Donald Trump và một sắc lệnh hành pháp trong những ngày đầu tiên của nhiệm kỳ.
Sắc lệnh của Trump nhằm từ chối quyền công dân cho con của những người nhập cư bất hợp pháp hoặc người có visa tạm thời. Tuy nhiên, đa số chuyên gia pháp lý cho rằng tổng thống không có quyền đơn phương thay đổi điều này, vì nó được bảo vệ bởi Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Mỹ.
Quyền công dân theo nơi sinh là gì?
Tu chính án thứ 14 quy định rằng mọi người sinh ra tại Mỹ đều là công dân. Những người phản đối cho rằng chính sách này thu hút nhập cư bất hợp pháp và thúc đẩy hiện tượng “du lịch sinh con”. Trong khi đó, những người ủng hộ nói rằng đây là luật đã tồn tại hơn 150 năm và việc chấm dứt nó sẽ tạo ra tầng lớp không có quốc tịch ngay tại Mỹ.
Nguồn gốc và các án lệ liên quan
Khái niệm này có từ luật Anh và được chính thức đưa vào Hiến pháp năm 1868 để đảm bảo quyền công dân cho người nô lệ được tự do sau Nội chiến Mỹ. Năm 1898, vụ Wong Kim Ark khẳng định rằng con của người nhập cư, dù không phải công dân, vẫn được công nhận là công dân Mỹ nếu sinh ra trên đất Mỹ. Ngoại lệ duy nhất là con của nhà ngoại giao.
Trump có thể thay đổi điều này không?
Các chuyên gia cho rằng Trump không thể xóa bỏ quyền công dân theo nơi sinh chỉ bằng sắc lệnh hành pháp. Ông có thể chỉ đạo các cơ quan liên bang diễn giải khái niệm này hẹp hơn, nhưng điều đó sẽ bị kiện. Chính quyền Trump dựa vào cụm từ “thuộc thẩm quyền của Mỹ” trong Hiến pháp để lập luận rằng trẻ em của người nhập cư bất hợp pháp không đủ điều kiện, nhưng các tòa án từng bác bỏ lập luận này.
Để thay đổi chính thức, cần phải sửa đổi Hiến pháp. Điều này đòi hỏi hai phần ba số phiếu tại cả Hạ viện và Thượng viện, cùng với sự phê chuẩn của ba phần tư các bang. Đây gần như là điều bất khả thi với tình hình chính trị hiện tại.
Số người bị ảnh hưởng và diễn biến pháp lý hiện tại
Năm 2016 có khoảng 250.000 trẻ sinh ra tại Mỹ có cha mẹ không có giấy tờ, theo Pew Research. Nếu chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh, số người không có quốc tịch có thể tăng lên 4,7 triệu vào năm 2050, theo Migration Policy Institute.
Trump từng nói ông muốn trục xuất cả gia đình, kể cả trẻ em sinh ra ở Mỹ, để “không chia cắt gia đình”.
Hiện Tòa án Tối cao – với đa số thẩm phán bảo thủ – sẽ xem xét vụ việc sau khi các tòa cấp dưới tại Maryland, Massachusetts và Washington đã tạm ngừng sắc lệnh trên toàn quốc, gọi đây là hành động “vi hiến rõ ràng”.
Chính quyền Trump đang yêu cầu giới hạn phạm vi các lệnh này chỉ áp dụng cho người có tên cụ thể trong vụ kiện – nếu được chấp thuận, sắc lệnh có thể có hiệu lực mà không cần Tòa án phán quyết về tính hợp hiến.
Các quốc gia áp dụng chính sách tương tự
Hơn 30 quốc gia, bao gồm Mỹ, áp dụng quyền công dân theo nơi sinh không điều kiện. Một số nước khác, như Anh và Úc, áp dụng phiên bản điều chỉnh – chỉ cấp quyền công dân nếu một trong hai cha mẹ là công dân hoặc thường trú nhân.
